Bu yazımız direkler üzerine. Kısaca direklerin yapılış malzemelerinden, bu malzemelerin avantaj ve dezavantajlarından söz etmek istiyoruz. Biraz da direklerin tekne üzerinde olması gereken konumlarından…
AngloSakson bir sözcük olan “mast” ağaç kütüğü demektir ve yelkenli teknelerde direkler yüzyıllar boyu kelimenin tam anlamıyla bir ağaç kütüğü olarak yer almışlardır. Günümüzde direklerin çoğu metalden yapılmaktadır. Küçük teknelerde alüminyumdan, büyük gemilerdeyse çelikten olurlar. Bazı randa armalı yelkenlilerde tıknaz, masif ahşap direklere hala rastlanılmakta ve birçok Bermuda armalı yaşlı gezi/yarış teknesinde yapışık iki parçalı ince uzun ahşap direkler bulunmaktadır.
Alüminyum alaşımdan (özellikle de #6O61-T6) direkler, gezi teknelerinde çok başarılı olduklarını kanıtlamış; çok az bakım gerektirip, göreceli olarak uzun ömürlü ve hafif olduklarından 1960’dan sonra inşa edilen teknelerde, ahşap direklerin yerini almışlardır. Bununla beraber, alüminyum direkler belli bir derece ye kadar bükülebilirler; aşırı gerildiklerinde katlanıp yıkılmak gibi huyları vardır. Ahşap direklerinize çok daha fazla yüklenebilirsiniz, bıraktığınızda hiçbir zarar görmeden yaylanıp eski hallerini alırlar.
1990’lardan bu yana, karbon elyafı direkler de gittikçe daha fazla aranır bir malzeme olmuştur; artık büyük yatları direk seçenekleri arasında karbon elyafını da görmekteyiz. Bu malzeme, hafif, inanılmaz derecede sağlam ve ahşaptan bile esnektir. Bununla beraber, daha pahalı ve metal bağlantı elemanlarında galvanik korozyona neden olduğundan, birçok denizci hala alüminyumu tercih etmektedir.
Kalın kesitli karbon elyafı direkler, kat (cat) armalı gezi teknelerinde istralyalar olmadan kullanılabilirken, yarış tekneleri ince kesitli çok ıstralyalı direkleri kullanmaktadır. Ne kadar sağlam olursa olsun, karbon direkler de kırlır.
Her ne kadar büyük uskunaların (schooner) üç direği olursa da, gezi tekneleri çoğunlukla bir veya iki direkli olur.
TİPLERİNE GÖRE YELKENLİ TEKNEDE DİREKLERİN KONUMLARI:
•Slup (sloop): Baş bodoslamadan, su kesim hattının dörtte biri kadar geride.
•Kotra (Cutter): Baş bodoslamadan, su kesim hattının üçte biri ila yarısı kadar geride,
•Yavl (Yawl): Ana direk baş bodoslamadan, su kesim hattının dörtte biri kadar gende, mizana direği, su kesim hattının bittiği noktada, (ya da ona yakın),
•Keç (Ketch): Ana direk baş bodoslamadan, su kesim hattının üçte biri kadar geride, mizana direği, su kesim hattının bittiği noktadan su kesim hattının altıda biri kadar ileride,
•Uşkuna (Schooner): Pruva direği, baş bodoslamadan tam boyun %20 ila 25’i kadar geride, ana direk baş bodoslamadan tam boyun %32 ila 60’ı kadar geride.
Birden fazla direk tam paralel dikilmemelidir. Öyle yapılırlarsa direkler, tepelerinde birbirlerine güvertede olduklarından yakın görünürler. Bu özellikle uskurular için geçerlidir. Bu göz yanılmasını karşılamak için, her bir direk önündekinden birkaç derece kıça doğru eğik takılır.
