Tekneyi Yüzdüren Nedir?

Bir araba içerisinde otururken aracın hiçbir yere gitmeyeceğini bilirsiniz. Hatta motoru çalışır durumda da bıraksanız aynı noktadan kıpırdamadan saatlerce durabilirsiniz. Ancak teknede işler farklıdır. Liman içinde bile olsa serbest haldeki bir tekne siz hiçbir güç uygulamasanız da hareket halinde olacaktır. Dalgalar, akıntı ve rüzgârın etkisi ile tekne hareket edecek ve siz müdahale etmezseniz bir tekneye ya da kayalıklara çarpacaktır. Hatta demir atmış olsanız dahi sözünü ettiğimiz kuvvetlerle birlikte tekne demir etrafında dönebilecektir.
Tekne suya indirildiğinde yüzmeye başlar ve artık denizin ellerindedir. Peki, tekneyi ne yüzdürür? Hangi prensipler çalışır ve tekne yüzer. Yunan matematikçi Arşimet banyo yaparken suyun kaldırma kuvvetini keşfetmişti hatırlarsanız. Ayrıca suya giren bir kütlenin hacmi kadar suyu taşırma etkisinin olduğunu da onun sayesinde biliyoruz. Bir de suyun yoğunluğundan daha yoğun maddeler batarken (demir gibi) ahşap gibi daha az yoğun materyaller suda yüzebilirler.
Aslında yoğunluğu sudan daha fazla olan maddeler de yüzebilirler. Ama bunun için önce yüzecek maddenin göreceli yoğunluğunu düşürmek gerekir. Örneğin elli tonluk bir demiri suya bırakırsanız batar. Ancak bu materyal kullanılarak inşa edilmiş birçok gemi vardır. Burada yüzecek nesneye verilen şekil ön plana çıkmaktadır. Böylece elde edilen göreceli daha az yoğun materyal yüzebilmektedir.
İyi dizayn edilmiş ve iyi inşa edilmiş bir teke suya indiğinde su hattı boyu ile deniz seviyesi örtüşecektir.
Teknenin suda hareket etmesini sağlayan faktörlere geri dönecek olursak bunları eğim, yalpalama, inip kalkma, kayma, dalgalanma adları altında toplayabiliriz.
Her teknenin bir de ağırlık merkezi bulunur. (Center of Gravity) Teknenin sudaki stabilitesi için son derece önemlidir. Ağırlık merkezi teknenin hem baş-kıç hem de iskele-sancak arasındaki dengesini ortaya koyar. İdeal bir teknede bu iyi ayarlanır. Ancak yanlış yükleme ile bu stabiliteyi bozmak her zaman mümkündür.
Tekne İçin Yön Kavramları
Günlük hayatta kullandığımız sağ, sol, ön, arka terimleri bakan kişiye göre görecelik kazanabilir. Bunu için teknede bu terimler yerine;
Sağ: Sancak
Sol: İskele
Ön: Baş
Arka: Kıç terimleri tercih edilir.
Bir de suya batmama merkezi olarak da belirtebileceğimiz “center of buoyancy” den bahsedelim. Ağırlık merkezi tekneyi aşağıya doğru bastırırken suya batmama merkezi ise tekneyi su üstünde tutmak için yukarıya iktirir. İste teknenin yüzme dengesi de bu iki karşıt gücün dengesiyle gerçekleşir. Bu iki merkezin birbiriyle dengesiz olması teknenin sudaki stabilitesini bozar. Teknenin düz durmasından alabora olmasına kadar bir çok noktayı etkileyebilen bu denge çok önemlidir.