Demir halatı olarak kullanılabilecek halatlar, uygun halat kombinasyonları, değişik tekne türleri ve bölgelere göre demir halatı kullanımı ile ilgili bilgiler bu yazımızda.
Günümüzde ‘demir halatı” sözü, tekneyle, çapa arasındaki her türlü teçhizatı kapsamaktadır. Bu iş için yalnızca zincir ya da arkasında zinciriyle, esnek bir naylon halat da kullanılabilir.
Naylonun dipteki mercanlar, kayalar ve diğer sualtı nesneleriyle aşınması söz konusu olduğundan, en azından halatın zeminle temasta olduğu bölümde zincir kullanmak gereklidir.
Uzun seyirlere çıkan gezi tekneleri bir adım daha ileriye gider ve yanlarında tümüyle zincirden oluşan bir tane (bazen iki) demir halatı bulundururlar. Zincirin en belli başı üstünlüğü, demirde sağa sola salınımı azaltarak tekneyi yerinde tutacak olan ağırlığıdır. Zincirler naylon gibi güneş ışığından etkilenmez ve yakından geçen bir dıştan takmanın pervanesiyle parçalanmaz. Ayrıca kendi kendilerine zincirliğe yığılıp toplanır ve kolayına karışmazlar.
Zincirin ağırlığı, onu zincir eğrisiyle sarkar duruma getirir, böylece teknenin başındaki yukarı yönlü çekme kuvveti çapada yatay çekme kuvvetine dönüşür. Bu da tamı tamına çapanın tutması için istenen şeydir. Bir başka deyişle, kalabalık demir yerlerinde 3:1 oranında kalomayla idare edebilirsiniz. Salınım dairenizin çapı küçük olur, komşularınızla yakın muhabbete girme olasılığınız da azalır.
Tümüyle naylon olan demir halatıyla, çapaya yatay kuvvet uygulamak neredeyse imkânsızdır, o nedenle ve onun yanında aşınmayı önlemek için çapadan geriye doğru bir miktar zincir kullanılır. Maalesef teknenin baş tarafında yığılı bir zincirin ağırlığı, yelkenlilerde performansı azaltacak yönde etki yapar. Gezi tekneleri için kabul edilebilir bir etkiyse de, yarış tekneleri, günlük ve hafta sonu seyirlerine çıkanların çoğu, bu nedenle zincirlen sevmez ve olabildiğince az zincirle idare etmeye çalışır.
Eğer tümüyle zincir olan bir demir halatı kullanmayacaksanız, kural üç bükümlü bir halatla, boyu teknenizin boyu kadar olan bir zincirin beraberce kullanılmasıdır. Bu minimum zincir uzunluğudur, isterseniz daha uzununu kullanabilirsiniz, daha iyidir.
Naylonun da kendine göre üstünlükleri vardır. Zincirden ucuzdur ve paslanması söz konusu değildir. Biri birine eklenip, düğümlenebilir, ani çekişlerde esneyerek güvertedeki bağlantılara darbelerin gelmesini önler.
Demir halatlarında naylon halatların yerine hiçbir zaman “polyester” (Dacron veya Terylene) halat kullanmayın; esnemezler. Aynı nedenden dolayı, çok kalın naylon halatlar da kullanılmaz. Onlar da yeterince esnemez, bu da işin amacına aykırı bir şeydir.
Bununla beraber, doğal olarak tümüyle zincir bir demir halatı da esnemez; yalnız aldığı şekilden dolayı üzerinde bir darbe alıcı karakter oluşur. Eğer rüzgârın çok fazla olması nedeniyle zincir gerilmiş, şekil bozulmuşsa, özel halkasıyla (veya bir kilitle) asılmış bir ağırlığı zincirin üzerinden kaydırarak aşağıya yan yola gönderebilirsiniz.
Sığ sularda ve çok sert rüzgâr altındaysanız, tümüyle zincirden bir demir halatı büyük bir olasılıkla yeterli esnemeyi veremeyecektir. Bu durumda çözüm, şok emici olarak çalışacak 6 metrelik bir halatla bosa tutmaktır.
“Yurtdışında ‘rode’ diye bilinen demir halatına, ‘cable’ (kablo/yoma) veya ‘warp’ (palamar halatı) dendiğini de duyabilirsiniz. Cable dediklerinde ip, zincir ve hatta çelik teli bile kastediyor olabilirler. Yalnız teknelerde iplere ip dendiği nadir olduğundan warp dediklerinde kastedilen halattır. Aslında “warp” tekneyi çekmek ya da bağlamak için kullanılan halattır.
Demir Halatı
