Borda Yüksekliği

Borda yüksekliği nasıl olmalı? Alçak mı yüksek mi olmalı? Yelkenlide ve motoryatta borda yüksekliği avantaj ve dezavantajları bu yazımızda.
Borda yüksekliği (su hattından güverte kenarına kadar olan yükseklik) 1960 ve 1970’lere kadar yelkenlilerde nispeten alçak, buna karşılık motoryatlarda ise çoğu zaman epey yüksek olurdu. Alçak borda yüksekliklerinin, yelkenlilerin zaten dar olan kemereleri sayesinde iyice daralmış iç mekân hacimlerine pek yardımı olmamıştır ama teknenin görünüşüne bir şeyler kattığı da bir gerçektir. O dönemden kalma yelkenliler zarif çalımlarıyla fazlasıyla hayranlık uyandırırlar.
Günümüz tekneleri daha fazla kemere genişliği ve borda yükseldiğine sahiptir. Daha fazla yelken taşımalarına yardımcı olmak amacıyla yarışlar için yapılan tasarımlar yelkenliler arasında geniş kemere modasını başlatmış; seri üretim gezi yelkenlilerindeyse, küçük teknelerin kabinlerinde istenen boy kurtarma yüksekliğine erişmek için borda yükseklikleri arttırılmıştır. Öyle yapılmazsa, güvertelerin üstünde çirkin kamara çıkıntıları ortaya çıkıyor.
Bugün birçok seri üretim yelkenlide yüzgeç (fin) tipi salma ve düz sintine olduğu için kabin tabanları geleneksel yelkenlilerde olduğu kadar derin değildir. Dolayısıyla, boy kurtarma arayışında elde kalan tek çare bordaları yukarı doğru yükseltmek oluyor.
Bir klasik gezi teknesindeki ortalama borda yüksekliği, kemere boyunun metresi başına yaklaşık 19 cm’dir. Bu oran, klasik teknelerin ne kadar dar oldukları dikkate alındığında bordalarının yüksekliği de pek o kadar fazla olamaz demektir.
Gerçeği bilmek zordur. Borda yüksekliği, dengeye katkısı olan yegâne etmen olmaktan uzaktır; hatta önemli bir etmen bile olmayabilir. Eski günlerde alçak borda yüksekliklerinin tekneleri daha emniyetsiz yaptığını söyleyen kimse yoktu. Bana sanki burada çağdaş tasarımcılar öncelikle konforu sağlamak için denize elverişlilikle pek az ilgisi bulunan bir özellik hakkında ikiyüzlü davranıyorlar olabilirler. Bir motoryatta da yüksek borda denize elverişlilik konu olunca hem iyi hem de kötüdür. Ön tarafta bordası yüksek olan bir gövde sular güvertesine kolay erişemeyeceğinden daha kuru gezecektir. Kıçta yüksek bordalar, arkadan gelen dik dalgalı pupa seyrini suları içeri almadan mümkün kılar. Sportif balıkçı tekneleri önde yüksek arkada alçak (balık tutmak için) borda birleşimi kullanırlar; o nedenle de sportif balıkçı tekneleri bu tür denizlerde savunmasız kalır. Yüksek bordalı bir tekne büyük yalpa açılarında da daha dengeli olur ve dalga iç yüzeyinde yan yan kayarak su altında kalmış bir güverte kenarına takılıp tökezlenmez. Öte yanda yüksek bordalar kırılan dalganın enerjisine daha geniş bir yüzey gösterir ve özellikle yüksek üst yapıyla birleşince teknenin ağırlık merkezini yükseğe taşır. Kötü havada yüksek bir ağırlık merkezi isteyeceğiniz en son şeydir. Ayrıca, yüksek borda ve donatılarla teknenin tutacağı rüzgârın teknenin abranmasını zorlaştıracağını da hesaba katmanız gerekir.